Doktora Adayı: Utku Can Kunter

EABD: Bilişsel Bilimler

Tarih: 21.07.2023 / 11:30

Yer: A-212

Özet: Türkçe yapım eklerinin ve psikodilbilim literatürünün geniş bir incelemesine dayanarak, yapım eklerinin 3 hiyerarşik seviyede temsil edileceği yeni bir yapı önerilmektedir. Bu seviyeler bölümleme, sözcük seçimi ve türetmedir. Bu öneri, türetim morfolojisinin geleneksel biçimbilgisel yapısının üzerine uyumlamaya izin veren bir yapının yerleştirilmesini kapsamaktadır. Bu yeni yapı esas alınarak ve Bayes ağları yöntemi kullanılarak bir hesaplama modeli geliştirilmektedir. Modelin hesaplamalı bir uygulaması oluşturulmakta, yeni sözcükleri isabetli şekilde temsil ettiği, yeni ekleri beklenen şekilde öğrendiği ve tüm unsurların belirginliğini istatistiksel olarak takip ettiği gösterilmektedir. Gerçekçi gözlem listeleri kullanılarak modelin psikodilbilim alanındaki gözlemlerle uyuşan tahminler yaptığı ortaya konmaktadır. İddiaları ve yöntemi desteklemek için Türkçe türetim morfolojisinin ayrıntılı bir incelemesi yapılmakta, hem Modern Türkçe, hem de Orhon Türkçesi üzerine çalışılmaktadır. Yapım eklerinin dağılımsal anlambilim özellikleri değerlendirilmekte, Türkçe türetim morfolojisinin büyük oranda kurallı bir yapı gösterdiği ortaya konmaktadır. Morfemler arasındaki etkileşimden ortaya çıkan karmaşık anlamların temsil edilebilmesi için kategorik gramer çerçevesi kullanılmaktadır. Temel bir gramer oluşturulmakta, keşif denemelerinde kullanılan gözlem listeleri bu gramer üzerinden oluşturulmaktadır. Türkçe türetim morfolojisine odaklanılmakla birlikte, herhangi bir dile özgü varsayımlarda bulunulmamakta, kullanılan yöntemler ve ulaşılan sonuçların parçasal morfoloji içeren diğer diller için de geçerlilik taşıdığı değerlendirilmektedir.