İnsanlar uzun zamandır diğer zihinler hakkında merak duymuştur; bu, modern bilişsel bilimde kilit tartışmaları şekillendiren, antik felsefeye dayanan bir meraktır. Yapay zekâlar daha yaygın hâle geldikçe, zihinsel durumları atfetme eğilimlerinin -zihin algısının- insan dışı varlıkları da kapsıyor oluşu, insan-robot etkileşimi alanında önem kazanmıştır. Bu tez, bu bağlamda, zihin algısının dinamiklerini hem algılayan hem de algılanan varlıkla ilgili belirleyicilere odaklanarak incelemektedir. Dört kuşaktan 160 katılımcıyı içeren çok aşamalı deneylerde, aktör türünün (insan/robot), eylem türünün (iletişimsel/iletişimsel olmayan), bireysel özelliklerin ve kuşaksal farklılıkların zihinsel kapasite atıflarını nasıl etkilediğini inceledik. Zihin algısını iki ana boyutta: Yapabilme ve Hissedebilme kapasitelerine dair değerlendirmeler üzerinden ölçtük. Yöntemimizde, ekolojik geçerliliği artırırken deneysel kontrolü koruyarak, gerçek zamanlı, doğal laboratuvar ortamında canlı aktörlerle örtük ve açık görevlere yer verdik. Alandaki güncel tartışmaları dikkate alarak hem davranışsal ölçümler hem de öz bildirim cevapları topladık. Bulgularımız, insana tutarlı bir şekilde robottan daha yüksek zihinsel kapasiteler atfedildiğini ortaya koyarken, eylem türü etkilerinin çeşitli ve bağlama bağlı olduklarını gösterdi. Genç katılımcıların robota zihinsel durumlar atfetmeye daha yatkın, bireysel özelliklerin etkilerinin ise zayıf olduğunu gözlemledik. Açık ölçümler, insana daha yüksek zihin atfı göstermede örtük ölçümlerle uyumlu çıktı; ancak, örtük ölçümler, özellikle eylem türü ve yapabilme değerlendirmeleri için daha ayrıntılı etkileri ortaya çıkardı. Tepki süreleri ve fare izleme yolları, açık değerlendirmelerde görünmeyen nüansları yakalamamıza yardımcı oldu. Bu tez, hem algılayan hem de algılanan ile ilgili faktörleri dikkate almanın ve belirleyiciler arasındaki katmanlı etkileşimleri açığa çıkarmak için örtük ve açık değerlendirme yöntemlerini kullanmanın önemini vurgulamaktadır.

Tarih: 03.09.2024 / 11:00 Yer: A-212

Bu doktora çalışması, hikaye kavrama ile ilgili olacaktır. Hikaye kavrama, hikayelerde anlatılan karakterlerin ve olayların okuyucunun zihninde nasıl temsil edildiğini, hikayeleri okurken ne tür çıkarımların etkinleştirildiğini ve hikayelerin kavranmasını hangi metin faktörlerinin etkilediğini içerir. Araştırmamız özellikle hikayelerde uzamsal ipuçlarının ve kahramanın bakış açısının kavranmasına odaklanacaktır. Literatürdeki çeşitli çalışmalar, okuyucuların hikayelerde uzamsal ipuçlarına duyarlı olduklarını ve bazı koşullar altında kahramanın bakış açısını benimseyebildiklerini ileri sürmektedir. Bu tez için, bazı yeni araştırma sorularını test ederek, bu konuyu daha ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.

Tarih: 06.09.2024 Yer: II-06

Bu tez, kentsel planlama, CBS araştırmaları ve afet risk değerlendirmesinde Karışık Arazi Kullanım (LUM) analizine yönelik gelişmiş metodolojiler sunmaktadır. Geleneksel yaklaşımların sınırlamalarını aşarak, nokta bazlı coğrafi verilerden yararlanan bir açık kaynak Python paketi, landusemix, geliştirilmiştir. Bu paket, ölçeklenebilir ve uyarlanabilir LUM hesaplaması sağlar. Araştırma, LUM analizini, özellikle deprem riski bağlamında, kentsel kırılganlıktaki zamansal değişiklikleri değerlendirmek için genişletir ve zaman duyarlı kentsel planlama için yeni bakış açıları sunar. Bu çalışma, sürdürülebilir, dayanıklı ve yaşanabilir şehirlerin geliştirilmesine katkıda bulunan yenilikçi araçlar ve yaklaşımlar sağlar.

Tarih: 03.09.2024 / 17:00 Yer: B-116

Bu tezde, ortak eylem ve dikkat üzerine yapılan önceki bir deneysel çalışmaya dayanarak iletişimde Zihin Kuramı'nın bir Bayesçi bilişsel modeli geliştirilmiştir. Özellikle, yüksek işlevli otizmli bireyler ile tipik gelişim gösteren, klinik olmayan kontroller arasındaki işaret zamiri kullanımları model bazlı karşılaştırılmıştır. Model, çift göz izleme yöntemiyle elde edilen görsel (ortak) dikkat ölçümlerini kullanarak Rasyonel Söz Edim çerçevesini deneysel veriye uygular. Bağlama bağımlılık, çıkarımın iç içe geçmişliği ve farklı işaret zamiri sistemlerine olan tercihleri serbest değişken olarak modelledikten sonra, yüksek ekolojik geçerlilik koşulları altında gözlemlenen davranıştaki grup farklılıkları hakkında çıkarım yapılmıştır.

Tarih: 05.09.2024 / 09:00 Yer: B-116

Bu tezde, sözel bir iletişim ortamında öğrenmenin sosyal doğası, karmaşık olmayan ve tekrarlanabilir oküler ve sinirsel özellikleri, muhatapların kavramsal ortak zeminler oluşturması ve sürdürmesini sosyo-dilsel süreci ile ilişkilendirmek için çok modlu bir hiper tarama yöntemi kullanılarak araştırılmıştır. Çift-EEG, çift-fNIRS ve çift-göz izleme düzeneği ile ikili bir etkileşim ortamı oluşturulmuş ve bu özellikleri açıklamak için deney verileri aynı zaman alanında senkronize edilmiştir. Sonuçlar, oküler, hemodinamik ve sinirelektrik alanlar için tekrarlanabilir özelliklerin, ikili sözlü iletişim sırasında dilsel davranışsal verilerle korelasyon gösteren hem doğrusal hem de doğrusal olmayan ilişkiler taşıdığını göstermiştir.

Tarih: 05.09.2024 / 15:00 Yer: A-108

Bu çalışmada, Türkiye'de geleneksel şebekeden akıllı şebekeye başarılı dönüşümün parametreleri, Türk elektrik ekosisteminden 535 katılımcının katılımıyla yapılan bir anketle belirlenmekte ve analiz edilmektedir. Türkiye akıllı şebeke dönüşümünün bağımlı ve bağımsız değişkenleri literatür taraması, Delphi Analizi, uzman görüşleri ve anket araştırma yöntemiyle belirlenmiştir.Bu çalışmada Akıllı şebeke dönüşüm başarısının bağımlı değişken, diğer parametrelerin ise bağımsız değişken olarak dikkate alındığı korelasyon, regresyon ve anova analizleri uygulanmıştır. Bu çalışma, Türkiye elektrik şebekesi kurumlarının, paydaşlarının ve uzmanlarının görüşleri ile Türkiye'deki akıllı şebeke dönüşüm başarısının tüm boyutlarını içeren çok boyutlu bir çalışmadır.

Tarih: 28.08.2024 / 14:00 Yer: A-212

Bu çalışma, Derin Sinir Ağı (DNN) modelleri için hataları ortaya çıkaran test verilerini belirlemek ve hata nedenlerini anlamak amacıyla bir test çerçevesi sunmaktadır. Test verileri model belirsizliğine dayalı olarak önceliklendirildi ve sunulan meta-model tabanlı yaklaşım ile test veri önceliklendirmesinin etkinliği artırıldı. Ayrıca, test veri kümeleri dağılım farkındalığı ile oluşturularak, başlangıçta dağılım içi verilere ve ardından dağılım dışı verilere odaklanıldı. Son olarak, testler gerçekleştirdikten sonra yanlış tahminlerin nedenlerini belirlemek için görsel açıklanabilirlik yöntemleri kullanıldı. Görüntü sınıflandırma alanındaki değerlendirmeler, model belirsizliğine dayalı test veri seçiminin DNN model hatalarını tespit etme oranını önemli ölçüde iyileştirdiğini göstermektedir.

Tarih: 10.07.2024 / 15:30 Yer: A-212

Dijital dönüşümün en etkileşimli alanı, birden fazla ortak arasında uzun süreli aktif iş birliğini gerektiren veri bilimidir. Veri bilimciler, verilerin yapısını ve ortamını anlamak için alan uzmanlığı ararken, iş kullanıcıları analitik çözümlerden yararlanmak için ilgili konseptleri kavramakla uğraşırlar. Bu tez iş ve veri ayrıntılarının, modelleme prosedürlerinin ve dağıtım adımlarının paylaşıldığı bir bilgi yönetimi sistemi olarak CoDS'un (İşbirlikçi Veri Bilimi Çerçevesi) kavramsal tasarımını ve uygulamasını sunmaktadır. CoDS devam eden projelere aracılık edip onları ölçeklendirmekte, paydaşlar arasında bilgi aktarımını zenginleştirmekte, yeni ürünlere yönelik fikirlerin geliştirilmesine olanak sağlamakta ve yeni geliştiricilerin takımlara katılımını desteklemektedir.

Tarih: 06.06.2024 / 11:00 Yer: II-06

Bu çalışma, bilişim teknolojisi yönetişim mekanizmalarının bilişim teknolojisi çevikliği üzerindeki etkisini anlamayı amaçlamıştır. Sonuçlar, ilişkisel bilişim teknolojisi yönetişim mekanizmalarının bilişim teknolojisi çevikliğini önemli ölçüde artırdığını, organizasyonel yapıların ve süreçlerin ise çeviklik üzerinde etkisi olmadığını göstermiştir. İlişkisel mekanizmalar, üst düzey yönetim desteği, iş birimleri arasındaki eğitim ve firmada çalışan bilişim teknolojileri çalışanlarının net bir şekilde rol ve sorumluluklarının belirlenmesini içermektedir; bu da bilişim ve iş birimleri arasında karşılıklı anlayışı ve entegrasyonu teşvik eder. Organizasyonel yapılar ve süreçler uyumluluk için önemli olsa da, bağımsız olarak çeviklik elde edemeyebilirler. Ayrıca, merkezileşme ve merkezi olmayan yönetişim arasında denge sağlayan hem verimlilik hem de esneklik sunan bir karma bilişim teknolojisi yönetişim modeli oluşturulabilir.

Tarih: 22.05.2024 / 13:00 Yer: A-212

Hiperspektral faydalı yüklerin yaygınlaşması ile birlikte hiperspektral uzaktan algılama görüntü arşivlerinin çeşitliliği ve elde edilen veri miktarının büyüklüğü de katlanarak artmaktadır. Bu durum, hiperspektral uzaktan algılama görüntülerinin verimli olarak kullanımı ve yönetimi için özel olarak tasarlanmış içerik tabanlı görüntü erişim sistemi ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır. Bu problemlerin çözümü için bu çalışmada farklı erişim senaryolarına uygun olarak küresel hiperspektral görüntü betimleyicileri tanımlamak için önplan ve arkaplan ayrıştırma yaklaşımlarıyla öznitelik tanımlayıcıları üretmeyi amaçlayan yenilikçi bir İTHGE (İçerik Temelli Hiperspektral Görüntü Erişim) sistemi sunulmaktadır.

Tarih: 24.01.2024 / 14:00 Yer: B-116