Enformatik Enstitüsü

Bu çalışma, 6;5- 8 yaş arası çocukların Türkçe temel anlam ve gerekçeli nedensel bağlaç edinim süreçlerine dair bir anlayış kazandırmayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda, yetişkinler gibi çocukların da nedensellik alanlarına özgü kullandıkları bağlaçların olup olmadığını test etmek için (Çokal, Zeyrek & Sanders, 2020); çocuk ve yetişkin katılımcılara hem betimleyici (temel anlam ilişkisi kurmaya eğilimli) hem de tartışmacı (gerekçeli nedensellik ilişkisi kurmaya eğilimli) görevler verilmiştir. Bu görevlerden toplanan veri işaretlenmiştir ve istatistiksel analize tabii tutulacaktır.

Tarih: 26.01.2023 / 13:30 Yer: A-212

Bu araştırma, ürün resimlerini ve üst verilerini otomatik bir şekilde geçerleyerek çevrimiçi pazaryerlerindeki kullanıcı deneyimini iyileştiren yapay zeka tabanlı yeni bir yaklaşım önermektedir. E-ticaret popüler hale geldikçe, çevrimiçi pazaryerlerinde ürünlerini sunan satıcıların sayılarında görülen artış ürün üst bilgilerinin ve resimlerinin kalitesini korumayı zor hale getirmektedir. Önerdiğimiz yaklaşım, karmaşık ve gürültülü verileri işleme ve moda ürünleri gibi çeşitli zorlu ürün kategorilerine uyum sağlama dahil olmak üzere geleneksel yöntemlere göre çeşitli avantajlar sunmaktadır. Çalışmada önerilen yaklaşımın etkinliği, geleneksel yöntemlerle ve farklı ortamlarda yapılan karşılaştırmalar yoluyla gösterilmektedir.

Tarih: 23.01.2023 / 13:00 Yer: A-212

Karşı olgusal ifadeler, yanlış veya gerçekleşmemiş öncülleri olan koşullu ifadelerdir. Bu tez, Türkçedeki karşı olgusal ifadeleri dilbilimsel ve nedensellik perspektifleri kullanarak onların doğasına yeni bir ışık tutacak şekilde incelemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada öncülün yanlış ya da gerçekleşmemiş olma zorunluluğu, Türkçede karmaşık bir ekin kullanımı ve karşıolgusal yorumla ilişkisi, -DIysA ve -sAydI arasındaki fark ve karşı olgusal bir ifadenin yorumlanmasında edimbilimin ya da bağlamın rolü incelenecektir. Bu tez, Türkçedeki karşı olgusal ifadelere net bir şekilde odaklanan ve karşı olgusal senaryoları grafiksel olarak temsil etmek için yönlendirilmiş çevrimsiz çizgeler (İng. directed acyclic graph - DAG) kullanan ilk çalışmadır.

Tarih: 26.01.2023 / 11:00 Yer: A-212

Bu tezin amacı, ESCO veri tabanı kriterleri ve endüstri gereksinimleri ışığında, HPC alanındaki en ilgili pozisyonlardan bazıları için HPC yükseklisans programlarının müfredatındaki beceri uyumsuzluğunu değerlendirmektir. HPC'de çok önemli olduğu düşünülen dört ayrı profil "Veri Bilimi, Bilgisayar Mimarisi, Paralel Programlama ve DevOps" bu araştırmanın odak noktasıdır. Bu katkının metodolojisi, yukarıda belirtilen pozisyonlar için temel sorumlulukları açıkça inceler ve her biri için yüksek lisans derecesi müfredatında gerekli olan yeterlilikler için Doğal Dil İşleme (NLP) tekniklerine dayalı bir boşluk analizi gerçekleştirir. NLP'yi uygulamanın amacı, ESCO ve HPC lisansüstü derslerinin müfredatlarında belirtilen mesleki becerilerin anlamsal olarak ne derece benzer olduğunu ve örtüşme düzeylerini belirlemektir.

Tarih: 16.01.2023 / 13:00 Yer: B-116

Bu tez, (i) etiketlenmiş ve ayrıştırılmış söylem bağıntıları üzerinde denetimli öğrenme ile eğitilebilecek, (ii) uçtan uca bir sığ söylem ayrıştırma sistemi oluşturmayı kolaylaştıracak, (iii) düşük kaynaklı diller için söylem bağıntılarını otomatik tespit etmeye yönelik örnek bir model oluşturacak yeni bir mimari oluşturma araştırmalarını açıklamaktadır. Önceden eğitilmiş dil modelleri tarafından üretilen bağlama dayalı metin sayısallaştırılması yöntemine dayalı modern sinir ağı yaklaşımımız, söylem bağıntısı gerçekleşme türlerinin tanımlanması ile açık ve örtük ilişkilerin duyu sınıflandırması şeklinde sıralanan sığ söylem ayrıştırmanın iki alt görevini başarıyla gerçekleştirmiştir. Ayrıca, çok dilli veri toplamanın, Diller Arası Transfer Öğrenme deneyleri yoluyla, söylem bağıntısı türünün sınıflandırılmasına etkisi de araştırılmıştır.

Tarih: 25.01.2023 / 10:00 Yer: A-108

Türkçe yapım eklerinin ve psikodilbilim literatürünün geniş bir incelemesine dayanarak, yapım eklerinin 3 hiyerarşik seviyede temsil edileceği yeni bir yapı önerilmektedir. Bu seviyeler bölümleme, sözcük seçimi ve türetmedir. Bu öneri, türetim morfolojisinin geleneksel biçimbilgisel yapısının üzerine uyumlamaya izin veren bir yapının yerleştirilmesini kapsamaktadır. Bu yeni yapı esas alınarak ve Bayes ağları yöntemi kullanılarak bir hesaplama modeli geliştirilmektedir. Modelin hesaplamalı bir uygulaması oluşturulmakta, yeni sözcükleri isabetli şekilde temsil ettiği, yeni ekleri beklenen şekilde öğrendiği ve tüm unsurların belirginliğini istatistiksel olarak takip ettiği gösterilmektedir. Gerçekçi gözlem listeleri kullanılarak modelin psikodilbilim alanındaki gözlemlerle uyuşan tahminler yaptığı ortaya konmaktadır.

Tarih: 25.01.2023 / 12:00 Yer: A-108

Orkestra şefliği, enstrümanlar müzisyenlerin kendileriymiş gibi bir müzik parçasının çalınışı üzerinde gerçek zamanlı ayarlamalar yapma sanatıdır. Orkestranın şef komutlarına verdiği yanıtlar, bir müzik parçası çalınırken şefin hareketlerini etkiler. Dolayısıyla şef ve orkestra arasında önemli ölçüde bilgi akışı vardır. Bu tezde orkestra şefi, orkestra ve notalar arasındaki nedensellik ilişkilerine odaklanılmıştır. Gerçek bir orkestra pratiğinden veri toplanmış ve toplanan veriler Transfer Entropy yöntemi kullanılarak nedensellik ölçümleri için işlenmiştir. Yöntem, şef komutlarının denetimsiz tespiti için de kullanmıştır.

Tarih: 20.01.2023 / 10:00 Yer: A-108

Türkiye'de, kapsamlı ve birincil sağlık harcamaları, Genel Sağlık Sigortası kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından sağlanmaktadır. 2003 yılında Sağlık Bakanlığı, “Sağlıkta Dönüşüm Programı”nı başlatmış ve birlikte çalışabilir sağlık veri alışverişi standartlarını uygulamaya koymuştur. Sağlık Bakanlığı, tüm sağlık hizmeti sağlayıcılarında oluşturulan tıbbi verilerin kodlanmış, yapılandırılmış ve elektronik biçimde toplanmasına odaklanmaktadır. Bunun aksine, genetik test sonuçları devlet ve özel sağlık hizmeti sağlayıcıları arasında metinsel ve yapılandırılmamış bir biçimde paylaşılmaktadır. Bu tezde, genetik veri takaslamasındaki darboğazları sunarak, Türkiye Elektronik Sağlık Kayıtları için anlamlı genomik veri alışverişi amacıyla kavramsal bir model ortaya koyuyoruz.

Tarih: 18.01.2023 / 15:00 Yer: B-116

Olasılıksal programlama ile gelistirilmis karar destek modellerindeki tahminler, dogaları geregi karmaşıktır. Bu karmaşıklığın anlaşılır olması onemlidir ve gorseller riski anlamada yardımcı olmaktadır. Hangi gorselin en etkili olacağı ise konudan konuya ceşitlilik gostermektedir. Etkili bir karar destek icin, karar vericilerin tahmin edilen riski ve bu riskin hata payını doğru yorumlaması gerekmektedir. Risk sunumu ve model doğruluğun iletişimi icin ceşitli gorseller mevcuttur. Fakat bu gorsellerin olasılıksal tahmin modellerindeki etkinliği incelenmemiştir. Bu calışmanın amacı, sağlık alanında risk tahmini ve karar destek sunan olasılıksal modellerin tahminlerinin ve performanslarının sunumu için ceşitli grafiksel aracların etkinliğinin incelenmesidir. Calışmamızda sağlık alanında karar destek için onceden geliştirilmiş Travmaya Bağlı Koagulopati tahmini yapan bir olasılıksal model kullanılacaktır. Bu rahatsızlık, travmatik yaralanan hastanın kanının pıhtılaşmamasıyla ilgili patofizyolojik bir durumdur. Bu rahatsızlığın tahmini, doktorların bu durumu onceden belirlemesi ve tedavi icin onden hazırlık yapması icin destek sağlayacaktır.

Tarih: 16.01.2023 / 14:00 Yer: A212