Enformatik Enstitüsü

Dijital dönüşümün en etkileşimli alanı, birden fazla ortak arasında uzun süreli aktif iş birliğini gerektiren veri bilimidir. Veri bilimciler, verilerin yapısını ve ortamını anlamak için alan uzmanlığı ararken, iş kullanıcıları analitik çözümlerden yararlanmak için ilgili konseptleri kavramakla uğraşırlar. Bu tez iş ve veri ayrıntılarının, modelleme prosedürlerinin ve dağıtım adımlarının paylaşıldığı bir bilgi yönetimi sistemi olarak CoDS'un (İşbirlikçi Veri Bilimi Çerçevesi) kavramsal tasarımını ve uygulamasını sunmaktadır. CoDS devam eden projelere aracılık edip onları ölçeklendirmekte, paydaşlar arasında bilgi aktarımını zenginleştirmekte, yeni ürünlere yönelik fikirlerin geliştirilmesine olanak sağlamakta ve yeni geliştiricilerin takımlara katılımını desteklemektedir.

Tarih: 22.01.2024 / 13:00 Yer: II-06

Kuruluşlar, olgunluk indeksi gibi olgunluk yapılarını kullanarak pazar başarısı için dijital dönüşüm (DX) olgunluklarını geliştirmeye çalışmaktadır. Ancak, bu yapılar sınırlamalarla karşı karşıyadır ve bir araştırma boşluğu ortaya çıkarmaktadır. Bu nedenle bu tez, tasarım bilimi araştırmasını kullanarak DX olgunluk indeksi (DX-MI) adı verilen yeni bir kendi kendine teşhis aracı sunmaktadır. DX-MI, kuruluşların DX olgunluklarını ölçmelerine ve geliştirmelerine yardımcı olur. Boyutları, alt boyutları ve ölçütleri içeren hiyerarşik bir yapıya sahip olan bu araç, kanıtlara veya nesnel ölçülebilir ölçütlere dayanan bir değerlendirme yaklaşımıyla desteklenmektedir. DX-MI'nın uygulanabilirliğini ve kullanılabilirliğini kontrol etmek için çoklu vaka çalışması yapılmış, etkinliği ve pratikliği teyit edilmiştir.

Tarih: 22.01.2024 / 14:30 Yer: II-06

Tamlama, kelime oluşturmanın bilinen yollarından biridir. Bu aynı zamanda Almancada kelime oluşturmanın da verimli bir yoludur (Neef, 2009). Almancada tamlama, bileşenler arasında çoğunlukla bağlayıcı birimler olarak adlandırılan bazı eklerden yararlanır ve bu durum oldukça yaygındır. Bu birimlerin herhangi bir anlamı olup olmadığı ya da hangi temel işlevlere sahip oldukları görünüşte oldukça tartışmalıdır. Bu çalışmada, bir yanda anlam ve gönderimsellik, diğer yanda kategorizasyon arasındaki yakın ilişkinin, analitik olarak tanımlanması zor olan bu birimlerin dağılım özellikleri ile hesaplamalı olarak incelenebileceğini öneriyoruz.

Tarih: 22.01.2024 / 14:00 Yer: A-212

Bu çalışma, çocukların dil edinim sürecinde belirtmeli İngilizce yerine varsayımsal bir İngilizceye (yani ergatif İngilizceye) maruz kalmalarının olası sonuçlarını çocuğa yönelik bir konuşma veri seti kullanarak araştırmayı amaçlamaktadır. Veri setine dayanarak, İngilizce dilbilgisi hem sözdizimsel hem de anlamsal yapılarla oluşturulur. Daha sonra, bazı kısımlar varsayımsal İngilizce için değiştirilir. Bunun ardından, karşılık gelen sözdizimsel ve anlamsal yapılarıyla birlikte cümleler oluşturacak bir model eğitilir. Eğitim sürecinden sonra, çocukların dil ediniminde baskın olan kategorinin - belirtmeli veya özgeçişli - belirlenmesi için karşılaştırmalı bir analiz yapılır.

Tarih: 22.01.2024 Yer: A-212

Bu araştırmanın amacı Türkçe TED Konuşmalarındaki makro düzey söylem yapısını incelemektir. İşinin ehli insanlar tarafından transkripsiyonu yapılmış 70 adet Türkçe TEDx Konuşması işaretleme yapılmak amacıyla seçilmiştir. Bunlar altyazı dosyaları olarak toplanmış ve anlamlı söylem bölümlerini saptamak amacıyla işaretlenmiştir. Her konuşmanın toplam kelime ve özel geçiş kelimesi sayıları, zaman uzunlukları (saniye olarak), ortalama kelime temsil değerleri, hızları ve yine zaman uzunluklarının bütün metne oranlanmış şekilde hesaplanan bitiş yüzdelikleri makine öğrenmesi modellerini eğitmek için kullanılmıştır. Tüm bu nitelikler dikkate alınarak elde edilen sonuçlar, motivasyonel söylem bölümleri arasındaki geçişin F1-değeri 0,78 oranıyla tahmin edilebileceğini göstermektedir.

Tarih: 22.01.2024 / 13:00 Yer: B-116

Doğal dil cümlelerini mantıksal ifadelere çevirmek, bağlamsal bilgi ve cümlelerin değişken karmaşıklığı nedeniyle zorlu bir görev olmuştur. Son yıllarda yeni bir derin öğrenme mimarisi olan Transformer mimarisi, doğal dil işleme görevlerinde zor veya imkansız gibi görünen görevleri ele almanın yeni yollarını sunmaktadır. Transformer mimarisi ve ona dayanan dil modelleri, yapay zeka araştırma alanını ve doğal dil işleme görevlerine yaklaşımımızı değiştirmiştir. Bu tezde, cümleleri birinci dereceden mantık ifadelerine çevirirken Transformer modelleri kullanılarak başarılı sonuçlar elde edilip edilemeyeceğini görmek için deneyler gerçekleştirmekteyiz.

Tarih: 23.01.2024 / 11:00 Yer: B-116

Çelik üretimi, dünya çapında sayısız altyapı projesinin ve endüstriyel uygulamanın bel kemiği olarak hizmet vermektedir. Verimliliğini, kalitesini ve çevresel sürdürülebilirliğini korumak ve geliştirmek için hiperspektral görüntüleme, çelik endüstrisi için umut verici bir teknolojidir.  Hiperspektral görüntülere uygulanan entegre bir algoritmadan yararlanarak çelik cürufundaki serbest kireç içeriğini ölçmek için yeni, tahribatsız bir yaklaşım sunulmaktadır. Bu yöntem, karışım bileşenlerinin belirlenmesi için spektral karıştırma ve karışımın uç üyelerinin çıkarılmasını içermektedir. Metodoloji hem taze hem de altı aylık çelik cürufu ile çeşitli deneyler içermekte ve X-ışını kırınım desenlerinin Rietveld Analizine kıyasla doğruluğunu göstermektedir.

Tarih: 11.01.2024 / 09:30 Yer: B-116

Yeni nesil omik teknolojiler, hastalık durumları, hastalar ve ilaç değişiklikleri gibi farklı biyolojik bağlamlar hakkında moleküler bilgi vermek için ağ tabanlı bağlamsallaştırma yöntemlerini kullanır. Başlangıçta bu tez, bağlamsallaştırmadaki eksik noktalar, omics veri kümelerindeki gizli bilgiler, referans ağlarındaki sapmalar ve yüksek düzeyde bağlantılı düğümler veya hub'larla gürültülü etkileşimler gibi zorlu sorunları tanımladı. Devamında da, bu zorlukların üstesinden gelmek için  pyPARAGON'u (çoklu Omic veri entegrasyonu için Graphlet kılavuzlu ağ üzerinde PAgeRANk-flux) geliştirdik. Ayrıca özgün bir araç olan pyPARAGON, hastaya özel ağları yeniden çıkartarak ve meme kanseri ve otizm spektrum bozuklukları gibi karmaşık hastalıkları modelleyerek karmaşık hastalıkları bağlamsallaştırdı.

Tarih: 22.01.2024 / 14:00 Yer: A-108